Πάμε πάλι με το… Φιλανδικό μοντέλο

Άντε πάλι, πολλοί έχετε αρχίσει να αναμασάτε και να αναμεταδίδετε τον μύθο του φιλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος, κάνοντας συγκρίσεις – αν είναι ποτέ δυνατόν – με τη σημερινή κατάσταση της εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Για το θέμα έχω αρθρογραφήσει/αναρτήσει/σχολιάσει πολλάκις τα τελευταία 20 χρόνια και μάλιστα όχι μόνο στα ελληνικά μιας και θύματα του… μύθου υπάρχουν παντού. Έτσι λοιπόν πάμε για άλλη μια φορά στα …βασικά, συνοπτικά, κι ελπίζω για τελευταία φορά μπας και σταματήσετε να διαβάζετε, να πιστεύετε, να επαναλαμβάνετε και να γράφετε μαλακίες.

Μάλιστα, επειδή έχει προηγηθεί το κείμενο στο φατσοβιβλίο (όπου κι έγινε ο αρχικός χαμός πάλι) εδώ – και μετά από μια προσεκτική ματιά – θα συμπληρώσω ή θα αλλάξω κάποια πράγματα χωρίς να πειράξω το κεντρικό νόημα του κειμένου που έχει προηγηθεί στο φατσοβιβλίο.

1ον Το Φιλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα δημιουργήθηκε με πρότυπο το Σουηδικό εκπαιδευτικό σύστημα και εξελίχτηκε σε μια περίοδο δεκαετιών και μέσα από τις γενικότερες και στην περίπτωση πολύ ειδικές ανάγκες του συγκεκριμένου κράτους την περίοδο 1945-1990, με προσθαφαιρέσεις και πειραματισμούς. Την περίοδο αυτή – και είναι πάρα πολύ σημαντικό – η Φιλανδία ήταν απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο επειδή σαν μέλος του Ναζιστικού άξονα στον Β’ΠΠ μπήκε σε μερική επιτήρηση από την ΕΣΣΔ μετά τον πόλεμο, μέχρι το 1992 βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση και εμπορικό εμπάργκο με ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο και με όλες τις διπλωματικές, στρατηγικές και εμπορικές της σχέσεις να ελέγχονται από την ΕΣΣΔ. Είναι και μερικά ακόμα που δεν είναι ο κατάλληλος χρόνος για να αναλύσουμε.*

Το γεγονός ότι η Φιλανδία ήταν απομονωμένη – και μάλιστα για τόσο μεγάλο διάστημα – σημαίνει ότι είχε έναν ελεγχόμενο πληθυσμό με υπολογίσιμες αλλαγές πράγμα που τους έδινε την δυνατότατο να υπολογίσουν σε συνδυασμό με τους εθνικούς στόχους και με σχετική ακρίβεια, τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες και μάλιστα να το κάνουν με δυνατότητα πρόβλεψης δεκαετιών. Από τη στιγμή που ήξεραν πόσοι θα γεννηθούν και πόσοι θα πεθάνουν ήξεραν και πόσους οδοντιάτρους, νηπιαγωγούς, υδραυλικούς και αγρότες χρειάζονται και πόσους μηχανικούς πρέπει να προσθέσουν για να βοηθήσουν στην εθνική βιομηχανοποίηση που ξεκινούσε η κυβέρνηση τη δεκαετία του ‘50. Και επαναλαμβάνω, όλα αυτά με πλάνο δεκαετίας τουλάχιστον.

2ον Η περίφημη ιστορία με τον πινάκα αξιολόγησης κρατικών εκπαιδευτικών συστημάτων ξεκίνησε την δεκαετία του ‘80 από έναν πίνακα που παρουσίαζε κάθε χρόνο διεθνώς γνωστή εταιρία έκδοσης εκπαιδευτικών βιβλίων και στη συνέχεια ιδιοκτησίας σχολείων και ιδιωτικών κολεγίων σε διαφορετικές χώρες. Η συγκεκριμένη εταιρία είχε και έχει έδρα την Γαλλία και την Νότια Κορέα με πολλά συμφέροντα στην Σκανδιναβία, την Κορέα, την Ιαπωνία, το Ισραήλ, την Ολλανδία, την Γαλλία, τον Καναδά… (μαντέψτε τι θέσεις έχουν αυτές οι χώρες στα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο!!!) και υιοθετήθηκε από την Unesco κυρίως λόγω της διάδοσης και προώθησης της από πολλά ΜΜΕ (άραγε πως και γιατί;) σε όλο τον κόσμο και τα κοινωνικά δίκτυα, αδιαφορώντας για την διαφάνεια του τρόπου επιλογής και αξιολόγησης.

Η Φινλανδία δεν παίρνει την πρωτιά κάθε χρόνο αλλά την πήρε σειρά ετών και μάλιστα την περίοδο που η λίστα και προωθήθηκε πολύ από τα ΜΜΕ και διαδόθηκε πολύ από τα τότε πρωτοεμφανιζόμενα κοινωνικά δίκτυα. Η Σουηδία, η Νότια Κορέα, η Ολλανδία έχουν πάρει την πρώτη θέση κάποιες χρονιές. Μπορείτε φαντάζομαι να συνδέσετε μόνοι σας τα στοιχεία. Σημαντικό εδώ είναι ότι η Φινλανδία αναγνωρίζει από τις αρχές του ‘90 τα πτυχία των ιδιωτικών πανεπιστημίων σαν ισότιμα των κρατικών και τελείως συμπτωματικά ιδιωτικό κολέγιο της συγκεκριμένης εταιρίας όχι μόνο κυριαρχεί στα ιδιωτικά κολέγια της χώρας αλλά και …πριμοδοτείται οικονομικά από το κράτος, παρέχει μεταπτυχιακά διπλώματα αναγνωρισμένα από το φινλανδικό κράτος αλλά και έχει μεταπτυχιακά τμήματα στα Αγγλικά, Σουηδικά, ακόμα και Ρωσικά. Μιλάμε για μεγάλη μπίζνα που δικαιολογεί την πρώτη θέση κάθε χρόνο. **

3ον Στις αρχές του 2000 κι όταν πια η Φινλανδία έπαψε να είναι απομονωμένη, μέλος της Ενωμένης Ευρώπης πια με ότι σημαίνει αυτό, (ξεκινώντας με την μετακίνηση πολιτών της ίδιας της Ένωσης) και με τον πληθυσμό της χώρας να ΜΗΝ είναι πια προβλέψιμα ελεγχόμενος, πανεπιστημιακοί και εκπαιδευτικοί έκαναν έκκληση στις τότε κυβερνήσεις για αναγκαίες και επείγουσες αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, τονίζοντας τη σοβαρότητα και το επείγον του θέματος. Αλλά ο τότε πρωθυπουργός (Βάνχανεν) σε υπουργικό συμβούλιο ούτε λίγο ούτε πολύ είπε ότι: όσο το “καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα στον κόσμο” φέρνει λεφτά στην Φινλανδία (και φέρνει πολύ χρήμα ειδικά από την Αφρική αλλά και την Ασία) ΔΕΝ πρόκειται να αλλάξει ΤΙΠΟΤΑ κι ας λένε ότι θέλουν οι εκπαιδευτικοί. Είκοσι χρόνια μετά ΔΕΝ έχει αλλάξει τίποτα κι ας το έχει κάνει θέμα συχνά η αριστερά στη Φιλανδική βουλή. Το δόγμα Βάνχανεν παραμένει το ίδιο.

Τα σχολεία -ειδικά στο Ελσίνκι, εδώ και μια δεκαετία έχουν αρχίσει να …νιώθουν τις επιπτώσεις αυτών των μη αλλαγών που είχαν προτείνει οι εκπαιδευτικοί. Συν ότι με την συμμετοχή των ακροδεξιών εθνικιστών Αληθινών/Γνήσιων Φιλανδών στην προηγουμένη κυβέρνηση, το εκπαιδευτικό σύστημα έγινε της φασίστριας… το κάγκελο πια με επεμβάσεις στο μάθημα ιστορίας ώστε να εξυπηρετεί το …εθνικό φρόνημα (έχει εξαφανιστεί η περίοδος 40-43 και η συμμετοχή της Φινλανδίας στην πολιορκία του Λένινγκραντ) αλλά και στο μάθημα της τέχνης στο γυμνάσιο όπου η τέχνη πρέπει να υπηρετεί Φινλανδικά πρότυπα και όχι… ξενόφερτους μοντερνισμούς.

4ον Το κλίμα παίζει γιγάντιο ρόλο στην εξέλιξη του εκπαιδευτικού κτηρίου αλλά και του καθημερινού σχολικού προγράμματος. Αυτό ειδικά για μια χώρα στα όρια του αρκτικού κύκλου με θερμοκρασίες που τον Φεβρουάριο φτάνουν τους -25, το χιόνι τον Γενάρη φτάνει και το ένα μέτρο μέσα στη πόλη με τα εκκαθαριστικά να δουλεύουν μέρα νύχτα και η νύχτα, το σκοτάδι διαρκεί στην κυριολεξία πέντε μήνες… γεμάτους. Όλος ο κόσμος δε, παιδιά και ενήλικες, έχουν διαφορετικά ρούχα για το εξωτερικό περιβάλλον και διαφορετικά για το εσωτερικό πράγμα που ισχύει ακόμα και για το σχολείο όπου τα παιδιά αφήνουν τις λασπωμένες μπότες/γαλότσες στον προθάλαμο και συνεχίζουν μέσα η με τις κάλτσες ή με παντοφλάκια που έχουν μαζί τους.

Θυμηθείτε επίσης ότι η θέρμανση σε μια χώρα με μέση ετήσια θερμοκρασία γύρω στους 6-9 βαθμούς, είναι ΠΑΝΤΑ αναμμένη. Κάποια στιγμή και μετά από ταξίδι μου στην Ελλάδα έδειξα σε φίλη καθηγήτρια φωτογραφίες από το γυμνάσιο της Σύρου και έπαθε σοκ με την αυλή και την περιγραφή διαλείμματος. Η αντίδραση της ήταν ότι θα προτιμούσε να μην έχει αμφιθέατρο και αίθουσα χημείας το σχολείο της αν ήταν να έχει μια τέτοια αυλή, τον ήλιο και τα παιδιά έξω κάθε μέρα. Ότι λείπει στον καθένα!!!!

5ον Αυτό θα το αφήσω εδώ κι όσοι έχετε νιονιό θα το καταλάβετε χωρίς να το κάνω πενηνταράκια. Το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα δίνει έμφαση στα τεχνικά γυμνάσια και λύκεια ουσιαστικά προωθώντας τα παιδιά σε αυτή τη κατεύθυνση συχνά με ανόητες δικαιολογίες από τους εκπαιδευτικούς ή τους ειδικούς επαγγελματικού προσανατολισμού που υπάρχουν σε κάθε σχολείο δημιουργώντας με τον κουβά ειδικευμένους εργάτες για την ΝΟΚΙΑ και την κάθε ΝΟΚΙΑ και κάνοντας την ανώτατη εκπαίδευση …για τους λίγους και τους …καλοπληρωτές. Ο Αϊνστάϊν στην Φινλανδία θα γινόταν …μαραγκός αλλά με πτυχίο τεχνικού λυκείου ή… τεχνικού κολεγίου, μάλιστα, το λένε κι έτσι!

Δυστυχώς δεν κάνω πλάκα, υπάρχουν ανώτερες σχολές μαραγκών, υδραυλικών, μηχανικών αυτοκινήτων και είναι κάθε χρόνο πλήρεις γιατί αν δεν έχεις καλούς βαθμούς (όπως δεν είχε ποτέ ο Αϊνστάϊν στο σχολείο) σχεδόν σε σπρώχνουν με το ζόρι για μια τέτοια ειδικότητα. Η δε μεγαλύτερη δε κρεατομηχανή απορρόφησης ειδικευμένων εργατών στην Φινλανδία είναι οι εταιρείες ξυλείας και δάσους. Μεγάλη συζήτηση αυτό.

6ον Το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει πολλά προβλήματα που δεν είναι εδώ ο κατάλληλος τόπος και χρόνος να εξηγήσω αλλά όλοι εμείς που είχαμε/έχουμε παιδιά που το έχουν ζήσει, ξέρουμε πολύ καλά γιατί μιλάμε. Δυστυχώς για όλους μας όμως, ακόμα κι έτσι, σε σύγκριση με την κατάσταση στην Ελλάδα η εκπαίδευση στη Φινλανδία μοιάζει με… ουτοπία! ***

7ον Αντί οι ελληνικές κυβερνήσεις και οι Έλληνες γενικότερα, να ψάχνουν εκπαιδευτικά συστήματα για να μιμηθούν, το καλύτερο που έχουν να κάνουν είναι επιτέλους να κάτσουν σε ένα τραπέζι με τους εκπαιδευτικούς και να συζητήσουν. Οι εκπαιδευτικοί είναι αυτοί που ξέρουν και έχουν την επιστημονική κατάρτιση για να καταλάβουν καλύτερα από κάθε άλλον τις ανάγκες της παιδείας ακόμα και σε συνάρτηση με εθνικούς σκοπούς, και δεν χρειάζονται μοντέλα αλλά ΛΕΦΤΑ για θρανία, δασκάλους, επιμορφώσεις, σεμινάρια, βιβλία κι όχι για ραφάλ, συναυλίες του Ρουβά ή περιπάτους του πριγκιπολελέ και ονειρώξεις της πρώτης κυρίας.

Αυτό έκαναν οι Φινλανδοί από το ‘45 μέχρι σήμερα αλλά… τώρα που μπήκαν κι αυτοί στο ΝΑΤΟ, άντε να δούμε πως θα πάει κι αυτό!

Τέλος, όπως έγραψα και στο φατσοβιβλίο, ΔΕΝ πρόκειται να απαντήσω σε σχόλια γιατί …μετά από τόσες φορές που έχω γράψει για το θέμα, από τα τέλη του ‘90 μέχρι σήμερα, έχω κουραστεί και ευτυχώς η… προσωπική μου σχέση με το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό σύστημα σύντομα τελειώνει!

Σημειώσεις:

* Ένα απλό παράδειγμα του τι σήμαινε η απομόνωση για τους Φινλανδούς είναι το γεγονός ότι οι Φινλανδοί φάγανε και είδανε για πρώτη φορά στα σουπερμάρκετ τους μακαρόνια και λαζάνια μετά το ‘85 με αποτέλεσμα ειδικά τα λαζάνια για μια ολόκληρη γενιά να θεωρείται το …εθνικό τους φαγητό!

** Ξέχωρα από τα “ειδικά” συμφέροντα της λίστας των καλυτέρων εκπαιδευτικών συστημάτων υπάρχουν και πραγματικά προβλήματα με την επιλογή τους. Σύμφωνα με την εταιρία και την UNESCO για την αξιολόγηση χρησιμοποιούνται στοιχεία αξιολόγησης από τα ίδια τα υπουργεία παιδείας των χωρών αλλά για παράδειγμα η Μεγάλη Βρετανία έχει να παρουσιάσει στοιχεία αξιολόγησης της παιδείας της από την δεκαετία του ‘70. Ίσως γι αυτό και να βρίσκεται κάτω από τους 20 παρόλο που κατ’ εμένα είχε/έχει(;) ένα από τα πιο αξιόπιστα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο.

*** Ένα μικρο παράδειγμα των προβλημάτων είναι η… δωρεάν παιδεία που δεν είναι και τόσο δωρεάν. Τα βιβλία των μαθητών του λυκείου ΔΕΝ είναι δωρεάν και το κόστος τους ανέρχεται στα 1,500 με 2,000 ευρώ τον χρόνο. Ποσό που δεν είναι εύκολο για μια μέση οικογένεια που ζει από τη μια μέρα μισθοδοσίας μέχρι την επομένη τον άλλο μήνα. Το θέμα έχει έρθει πολλές φορές στη Φινλανδική βουλή από την αριστερά και τους πράσινους αλλά… οι νταβατζήδες είναι διεθνές σπορ και οι δεξιοί με τους τύπου ΠΑΣΟΚοσοσιαλιστές, είναι παντού τα ίδια δουλικά.