Ο Βόσπορος και οι Φιλανδικές πινακίδες

Πριν από λίγο γύρισα από μια μικρή βόλτα που έκανα στη θάλασσα. Από παιδί υπήρχαν δύο μέρη που λάτρευα, μοναχικές παραλίες και σιδηροδρομικοί σταθμοί. Από χτες με έχει πιάσει μια περίεργη μελαγχολία, ίσως να φταίει ο καιρός, μοιάζει συνέχεια σαν να είναι έτοιμος να βρέξει και μου θυμίζει έντονα τα πολύ όμορφα χρόνια που έζησα στο Yorkshire, κοντά στα Dales.

Αλλά αυτό που με πλημμύρισε σήμερα δεν ήταν οι αναμνήσεις μου από την Αγγλία αλλά ένα μπέρδεμα από εικόνες που συμπεριλαμβάνανε ένα μικρό καφέ στο Βόσπορο, τις πινακίδες στη Φιλανδία και την Δάφνη. Η Δάφνη ήταν πάλι άρρωστη το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε και παρ' όλη την επίσκεψή μας στο νοσοκομείο, αυτή τη φορά δύο φορές μάλιστα, η κατάσταση της δεν είχε καμία σχέση με τις άλλες φορές, απλά ο διευθυντής του παίδων ήθελε να εξακριβώσει ακριβώς αυτό, ότι δεν ήταν όπως τις προηγούμενες φορές και ότι η κατάσταση αλλάζει σιγά σιγά. Είχε βέβαια υψηλό πυρετό αλλά αυτή τη φορά η κρίση κράτησε ελάχιστα και μέσα σε μισή ώρα την είχε ξεπεράσει ενώ στο παρελθόν μας έπαιρνε δυο με τρεις μέρες.

Ίσως με πιάνει το παράπονο ή τώρα που όλα τελειώσαν να ξεσπάω αλλά πριν από λίγες ώρες όταν κοιμόταν στην αγκαλιά μου κοίταζα τα μικρά δαχτυλάκια της και σκεφτόμουν γιατί αυτό το χρόνο τυραννιόμαστε τόσο πολύ. Έχουμε καταντήσει να τρέμουμε τον ερχομό της επόμενης μέρας. Και ευτυχώς ήρθε η Κάτρη την πιο κατάλληλη στιγμή για να με βγάλει από τις σκέψεις μου και μετά από λίγο από το ίδιο το σπίτι να πάρω καθαρό αέρα.

Τώρα τι σχέση έχει η παραλία κοντά στο σπίτι μας με το Βόσπορο είναι μυστήριο αλλά ξαφνικά όπως κοιτούσα τα νερά το μυαλό μου γέμισε με εικόνες. Στη Τουρκία έχω πάει αρκετές φορές ειδικά στις αρχές τις δεκαετίας του ογδόντα και έχω ταξιδέψει μέχρι την Ανατολία και αν και θα ακουστεί παράξενο δεν έχω πάει ποτέ στα παράλια. Η Κωνσταντινούπολη μαγεία! Αλλά μια μαγεία με αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα. Ο μοναδικός τρόπος για να την περιγράψω θα μπορούσε να είναι η σύγκρισή της με άλλα μέρη που έχω βρεθεί και βέβαια συγκρίνοντας τους ανθρώπους της με άλλους. Οι κάτοικοι της Πόλης είναι κομμάτι της κι ενώ τις περισσότερες πόλεις θα μπορούσες να τις περιγράψεις χωρίς εμφάσεις στους κατοίκους της αυτό δεν ισχύει με τίποτα για την Πόλη. Στη Κωνσταντινούπολη αναφέρομαι σαν Πόλη όχι μόνο γιατί έτσι την αναφέρουν οι Έλληνες που έχουν έρθει από κει αλλά και γιατί έτσι την αναφέρουν και οι ίδιοι οι κάτοικοί της τις περισσότερες φορές, βλέπετε στη Πόλη υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να βρεις κάποιο να μιλάει Ελληνικά παρά Αγγλικά. Παρ΄ επιπτόντως και αυτό με εντυπωσίασε τα Αγγλικά είναι η τέταρτη τρίτη γλώσσα που θα συναντήσεις, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό μιλάει Γαλλικά, μετά Ελληνικά και ακολουθούν Αγγλικά και Αραβικά. Βέβαια φαντάζομαι ότι σήμερα ίσως τα πράγματα θα έχουν αλλάξει και τα Αγγλικά θα κυριαρχούν όπως και σε κάθε άλλη γλώσσα.

Όπως έχω πει λόγω κυρίως της δουλειάς μου έχω ταξιδέψει πολύ και σε μέρη που λογικός άνθρωπος δεν πήγαινε ειδικά τις δεκαετίες που πήγα εγώ. Αρχές της δεκαετίας του ογδόντα η Ινδία δεν είχε καμία σχέση με το οικονομικό θαύμα που παρατηρούμε σήμερα. Άνθρωποι πέθαιναν στους δρόμους από πείνα και περνούσαν τα αμαξάκια και μαζεύαν τα σώματα τα ξημερώματα. Η φτώχεια και η βρώμα απλά δεν περιγράφεται. Παρ' όλα αυτά μέσα σε αυτή τη φτώχεια όταν τους έβλεπες αυτούς τους ανθρώπους έβλεπες στα μάτια τους αξιοπρέπεια και περηφάνια. Δεν είχε σημασία πόσο φτωχοί ήταν, κρατούσαν το βλέμμα σταθερό και περήφανο. Στη Τουρκία πάλι τα πράγματα ήταν ακριβώς το αντίθετο. Η φτώχεια δεν έφτασε ποτέ σε τέτοιο σημείο όπως στην Ινδία απεναντίας και στις αρχές του ογδόντα είχαν αρχίσει να ρέουν εκατομμύρια στη Τουρκία και τουρισμός είχε ανέβει κατακόρυφα ειδικά από Αγγλία και Γερμανία. Αλλά τα μάτια των ανθρώπων έκρυβαν μιζέρια, η απόλυτη έλλειψη αξιοπρέπειας σε πλήρη αντίθεση με αυτούς που είχα δει στην Ινδία ακόμα και στο ομόθρησκο Μαρόκο.

Στη Πόλη όσο παράξενο και εάν ακούγεται μετά από λίγο μπορείς να ξεχωρίσεις τους ντόπιους από τους υπόλοιπους Τούρκους, στο τρόπο που κινούνται, περπατούν και μιλάνε, στο τρόπο που κουβαλάνε το είναι τους. Και στα εκατομμύρια που συγκεντρώνονται σε αυτή τη πόλη καταλαβαίνεις ποιοι έχουν ιστορία στα σοκάκια της. Τη πρώτη φορά που πήγα ένοιωσα να με αγγίζουν συγκρουόμενα συναισθήματα όπως είπα, η ανατολή της ιστορίας και των μύθων με την μιζέρια και την ανθρώπινη εξαθλίωση. Το παζάρι πανέμορφο και όπως το φανταζόμουν μέχρι που σε τύλιγε η βρώμα και οι ζητιάνοι, η Αγία Σοφία επιβλητική μέχρι που συνειδητοποιούσες ότι είναι ένα τζαμί που πρόβαλε από μια βιασμένη εκκλησία – και αυτό το λέω εγώ ο άθεος – και το νιώθεις βίαια, οι γέφυρες στο Βόσπορο βυθισμένες στη μιζέρια και στη βρώμα αυτών των εκατοντάδων που ψαρεύουν ανάμεσα σε πλεούμενα και σκουπίδια που επιπλέουν, θυμάμαι ότι μπορούσα να δω μια σαπισμένη ντουλάπα να επιπλέει και ένα στρώμα.

Ύστερα ένα βραδάκι βρέθηκα λίγο πιο έξω από την Πόλη, σε ένα παραθαλάσσιο καφέ εστιατόριο κοιτάζοντας τον Βόσπορο και απλά μαγεύτηκα. Η Πόλη φαινόταν καθαρά στον ορίζοντα, τα γεφύρια και τα πλοία που εμφανιζόντουσαν από παντού, η μαλακή άμμος και οι ψάθινες καρέκλες. Έπινα αργά το ρακί μου χαζεύοντας μακρυά το μπλε τζαμί που με κοίταζε ήρεμα, ο αέρας γεμάτος μυρωδιές από μπαχάρι, καψαλισμένα καρύδια, κρέας και θάλασσα, δίπλα μου ένα μικρό πιατάκι με μεζέδες από τυρί και μικρά ψαράκια και παρέα μου ένα ταβερνιάρη που μιλούσε καλύτερα ελληνικά από πολλούς Έλληνες που έχω συναντήσει. Το ξέρετε ότι υπάρχουν γενίτσαροι ακόμα; Όχι αυτοί που μάθαμε στο σχολείο, οι προδότες, οι πουλημένοι αλλά μια τάξη βγαλμένη από τη μυθολογία της οθωμανικής αυτοκρατορίας, με μυστικιστικές τελετές και αδελφότητες, Έλληνες, Αλβανοί, Αιγύπτιοι, Σλάβοι που ασπάστηκαν στην αρχή το Ισλάμ αλλά σταδιακά μπήκαν στις δαιδαλώδεις στοές της κάστας τους μπλέκοντας το Ισλάμ με μυστικιστικές προλήψεις και παγανίες αμφισβητώντας στην ουσία τον Μουσουλμανισμό που στη δεκαετία του είκοσι κάνανε τις βρώμικες δουλειές του Κεμάλ και των Νεότουρκων. Ο ταβερνιάρης ήταν ένας από αυτούς, τους τελευταίους πιθανώς και εκείνο το βράδυ μου μίλησε για τους Σούφι και τα ποιήματα που τραγουδούσαν στη ψυχή των γενιτσάρων και εγώ είχα χαθεί σε ένα ταξίδι μέσα στο χρόνο. Αυτοί οι σκληροτράχηλοι μισθοφόροι, που δυο φορές ρίξανε το σουλτάνο και που η τουρκική ιστορία δεν θα τους δώσει ποτέ αυτό που τους ανήκει είχαν ψυχές ποιητών και καρδιές δολοφόνων.

Στο συγκεκριμένο ταβερνάκι ξαναπήγα και ξαναπήγα και μερικά χρόνια αργότερα όταν ο συγκεκριμένος το είχε πουλήσει πια αλλά απολάμβανε το ρακί του στο ίδιο μέρος συνταξιούχος πια, βλέπετε το ταβερνάκι ήταν πολύ κοντά στο μέρος που συναντιόνταν μυστικά οι γενίτσαροι την δεκαετία του τριάντα και σαράντα πριν χαθούν μέσα στο μύθος τους από την ιστορία για πάντα. Δεν μιλούσαμε ποτέ ούτε για την Ελλάδα ούτε για την Τουρκία, αυτά ήταν λεπτομέρειες που δεν τον άγγιζαν, απήγγειλε ποιήματα Σούφι και μου τα εξηγούσε. “Αγνοώντας και γνωρίζοντας τίποτα για την άγνοια τους, κοιμούνται – ξυπνήστε τους – Γνωρίζοντας και αναγνωρίζοντας την άγνοιά τους, στη σιωπή τους οι λίγοι γίνονται πυρήνας, - πλησιάστε τους!” και το ένα ρακί ακολουθούσε το άλλο και καμιά στιγμή δεν ένιωσα ότι έβαλα στο αίμα μου αλκοόλ! Τέσσερις φορές βρέθηκα εκεί και ξαφνικά κοιτάζοντας τα νερά μιας από τις παραλίες του Ελσίνκι ένιωσα σαν να μου λείπει, σαν να μου λείπει κάτι που δεν ήταν ποτέ δικό μου!

Ίσως και να μου λείπουν τα ταξίδια μου, αυτή η καταραμένη σκιά που έχει πέσει επάνω μου μερικές φορές με πλακώνει. Όλο μου λένε λίγο ακόμα, τελειώνει ...αλλά εγώ έχω πάψει να βλέπω φως στην άκρη. Το μόνο που μπορώ να δω είναι ένας ακόμα γιατρός, μια ακόμα νοσοκόμα. Το τελευταίο καιρό δεν τα καταφέρνω καλά με τις ενέσεις γιατί έχω χτυπήσει μερικές φορές το ίδιο σημείο λες και το κάνω επίτηδες. Έτσι δύο μέρες δεν τις έχω κάνει έχοντας να αντιμετωπίσω την επομένη τα αποτελέσματα που ήταν πιο επώδυνα από το τρύπημα. Και μετά είναι οι πινακίδες.

Δεν ξέρω γιατί αλλά μου συμβαίνει μόνο στη Φιλανδία αυτό το πράγμα, κοιτάζω τις πινακίδες και μου φαίνεται τρελό ότι δεν σημαίνουν τίποτα περισσότερο από άγνωστες λέξεις, λέξεις που δεν μπορώ να κάνω παιχνίδια ή να συνδέσω με κάτι.

Τη Δευτέρα για σας ξεκινάει η Μεγάλη Βδομάδα για μένα η δεύτερη εκστρατεία εγχείρησης. Να περάσετε όλοι καλά και να κρατήσετε κανένα ...κοψιδάκι και για μας!!!